ABD, Birleşik Krallık ve Avustralya arasında imzalanan AUKUS Anlaşması ile ABD ve Birleşik Krallık, Avustralya’ya nükleer güçle çalışan denizaltılar tedarik edecek. Anlaşmanın kaybedeni, daha önce Avustralya ile 90 milyar dolar değerinde konvansiyonel denizaltı satışı için anlaşan Fransa oldu.
Dün akşam ABD Başkanı Biden, Birleşik Krallık Başbakanı Johnson ve Avustralya Başbakanı Morrison arasında videokonferans yöntemiyle düzenlenen toplandıda üç ülke arasındaki ilişkileri yeni bir boyuta taşıyacak bir anlaşma duyuruldu.
Bir anda dünya gündemine oturan bu anlaşmanın ismi AUKUS.
AUKUS hakkında konuşan ABD Başkanı Biden, “ABD, Avustralya ve Birleşik Krallık, uzun süredir güvenilir, yetenekli ortaklar oldu ve bugün birbirimize daha da yakınız” dedi ve Hint-Pasifik bölgesinde barışın önemine vurgu yaparak “Bugün üç ülke arasındaki işbirliğini daha da derinleştirmek için yeni bir tarihi adım atıyoruz” ifadelerini kullandı.
Görüşmede söz alan Birleşik Krallık Başbakanı Johnson, “Coğrafi olarak ayrı olsakta çıkarlarımız ve değerlerimiz aynı” diyerek Avustralya, Birleşik Krallık ve ABD’nin “doğal müttefikler” olduğunu belirtti.
AUKUS, ABD’nin Hint-Pasifik bölgesinde Çin ile giriştiği büyük rekabetin yeni bir cephesi. Biden’in Başkan seçilmesiyle birlikte önceliğine Ortadoğu’dan Hint-Pasifik bölgesine kaydıran ABD yönetimi, bu bölgedeki kilit müttefiklerini güçlendirerek Çin’in özellikle Güney Çin Denizi’ndeki yayılmacı tutumuna karşı etkili bir savunma hattı oluşturmayı planlıyor.
AUKUS anlaşması ile birlikte Avustralya’nın bölgedeki ABD siyaseti için önemi daha da artıyor. Anlaşmanın hiç şüphesiz en önemli maddesi, Avustralya’ya nükleer güçle çalışan denizaltıların tedarik edilecek olması. ABD, daha önce sadece Birleşik Krallık ile paylaştığı ve ABD’li yetkililer tarafından “son derece hassas” olarak nitelendirilen bu teknolojiyi şimdi Avustralya ile de paylaşacak.
Üst düzey bir ABD’li yetkili konuya ilişkin CNN’e yaptığı açıklamalarda “Bu, Avustralya’nın daha üst seviyelere çıkmasını ve ABD’nin kabiliyetlerinin artırılmasını sağlayacak” dedi. Plan kapsamında ABD ve Birleşik Krallık’tan teknik ve stratejik ekipler, Avustralya’nın önümüzdeki 18 ay içerisinde nükleer güçle çalışan denizaltılara sahip olması için en iyi yol haritasını belirlemek üzere çalışmalar yürütecek.
Üç ülke arasında yapılan bu anlaşma her ne kadar dünya gündemine otursa da, özellikle bir diğer ülkede adeta şok etkisi yarattı. Akşam saatlerinde duyurulan AUKUS Anlaşması, Fransa’ya pahalıya mâl oldu. Anlaşmanın en kritik maddesi olan denizaltı maddesine Fransa’dan sert tepkiler yükseldi.
Zirâ Fransa, daha önce Avustralya ile 90 milyar dolar değerinde Fransız üretimi konvansiyonel denizaltıların satışı için bir anlaşma imzalamıştı. AUKUS Anlaşması ile birlikte bu anlaşma ortadan kalktı. Fransa kanadından konuya ilişkin açıklama üstüne açıklama geldi.
Dışişleri Bakanı Le Drian ve Savunma Bakanı Parly tarafından yayınlanan ortak bir açıklamada “Bu karar, Fransa ile Avustralya arasındaki işbirliği ruhuna aykırı” ifadelerine yer verildi. Bunun yanı sıra “Hint-Pasifik bölgesinde benzersiz zorluklarla karşı karşıya olduğumuz bir dönemde ABD’nin Fransa gibi bir müttefiki ve Avrupalı ortağı Avustralya ile yapıcı ortaklıktan uzaklaştırması, not ettiğimiz ve üzüntü duyduğumuz bir tutarsızlık” denildi.
Fransız medyasına verdiği röportajda daha detaylı açıklamalarda bulunan Dışişleri Bakanı Le Drian, “Sırtımızdan bıçaklandık; Fransa ile Avustralya arasında güvene dayalı bir ilişki vardı ve bu güven ihanete uğradı” dedi. Ayrıca “öfkeli” olduğunu ve “acı” duyduğunu da belirten Dışişleri Bakanı, karara karşı duracaklarını ifade etti.
Le Drian, “Bu iş henüz bitmedi, anlaşmalarımız var; Avustralya bizimle yaptığı anlaşmadan nasıl çıkacağına dair bir açıklamada bulunmalı” dedi. Öte yandan Biden yönetiminin bu hamlesine “Trump döneminden kalma bir hamleye” benzetti.
AUKUS Anlaşması’na dair Çin cephesinden de açıklamalar geldi. Yapılan bu açıklamalarda AUKUS’un “soğuk savaş zihniyetinin kalıntısı” olduğu vurgulandı.
Çin’in ABD büyükelçiliği sözcüsü Liu Pengyu, Birleşik Krallık, ABD ve Avustralya’yı “soğuk savaş zihniyetinden ve ideolojik önyargılardan” vazgeçmeye çağırdı. Liu, “üçüncü ülkelerin çıkarlarına zarar veren dışlayıcı blokların kurulmaması gerektiğini” ifade etti.
Bir diğer açıklama ise Çin Dışişleri Bakanlığı’ndan geldi. Sözcü Zhao Lijian, AUKUS Anlaşması kapsamında Avustralya’ya nükleer güçle çalışan denizaltıların tedarik edilecek olmasını “son derece sorumsuz” olarak nitelendirdi. Bunun yanı sıra anlaşma taraflarını “soğuk savaş zihniyetinden ve dar görüşlü jepolitik konseptlerden” vazgeçmeye çağırdı.
Lijian, birde uyarıda bulundu. ABD, Birleşik Krallık ve Avustralya’nın bölgesel barışa ve istikrara katkı sunan hamlelere odaklanması gerektiğini, aksi takdirde kendi çıkarlarının zarar göreceğini dile getirdi.
ABD, Joe Biden’ın yeni başkan seçilmesi sonrası artık önceliğinin Hint-Pasifik bölgesi olduğunu birçok kez ifade etmiş ve belli hamleler ile de bunu göstermişti. AUKUS, Çin ile amansız bir rekabete girilen bir dönemde Çin’e karşı bu hamleler zincirinin son halkası.